Handel morski Gdańska na przełomie XV/XVI w.

Celem projektu jest analiza dalekosiężnej wymiany handlowej prowadzonej przez kupiectwo gdańskie na przełomie XV i XVI stulecia. Kwestionariusz badawczy obejmuje pytania dotyczące struktury towarowej, zasięgu terytorialnego i pochodzenia kontrahentów oraz liczby statków wpływających bądź opuszczających port w Gdańsku od lat 60-tych XV do lat 30-tych XVI wieku. Odpowiedź na te pytania pozwoli stwierdzić, czy zjawiska znane z drugiej połowy XVI wieku – wzrost udziału zboża w strukturze eksportu gdańskiego oraz związana z nim rosnąca rola frachtu holenderskiego w handlu bałtyckim były zjawiskiem nowym, a więc miały charakter rewolucyjny czy stanowiły kontynuację zjawisk obserwowanych już w pierwszej połowie XV stulecia, a wiec mówić tu należy o ewolucji. Integralną częścią wnioskowanego zamierzenia badawczego, obok monograficznego opracowania przedstawionego wyżej problemu, będzie baza danych obejmująca informacje o ludziach prowadzących wymianę oraz towarach i statkach.
Projekt składa się z dwóch zasadniczych części: modułu badawczego oraz bazy danych. W pierwszym etapie prac wnioskodawca korzystał będzie z arkuszy kalkulacyjnych programu Excel. Materiał źródłowy przetworzony zostanie do postaci tabel dających możliwość analiz statystycznych. Na tym etapie wykorzystana zostanie analiza porównawcza, stan badań nad handlem hanzeatyckim pozwala bowiem na identyfikowanie kierunku handluna podstawie towarów będących jego przedmiotem. Cechą charakterystyczną wnioskowanego projektu jest szerokie wykorzystanie metod ilościowych, które pozwolą na uzyskanie pełniejszego niż dotychczasowe obrazu analizowanego zjawiska. Przedmiotem analizy będą każdorazowo poszczególne okresy (lata), dla których dysponujemy materiałem źródłowym. Formułując tezę wnioskodawca korzystał będzie także z metody analizy porównawczej, dopiero bowiem zestawienie informacji z kolejnych lat pozwoli uzyskać dynamiczny obraz  badanych zjawisk.
Udzielenie pełnej odpowiedzi na pytanie o dynamikę i charakter kontaktów handlowych pomiędzy Gdańskiem – i jego zapleczem – a Europą zachodnią na przełomie XV i XVI stulecia będzie punktem wyjścia do ponownego rozważenia problemu relacji gospodarczych pomiędzy Wschodem i Zachodem Europy u progu czasów nowożytnych i ich skutków dla struktury społeczno-gospodarczej Rzeczpospolitej. Baza danych zbierająca informacje o ludziach i statkach przepływających przez port w Gdańsku będzie mogła służyć jako materiał do rozwijających się studiów prozopograficznych oraz szerszych badań porównawczych – uzupełni bowiem w sposób znaczący listę dostępnych drukiem materiałów ilustrujących ruch statków w portach morza Bałtyckiego w późnym średniowieczu. Wyniki analiz przedstawione będą wraz z obszernym materiałem statystycznym (w postaci tabel i wykresów) oraz bazą danych, co z jednej strony pozwoli na weryfikację osiągniętych rezultatów, z drugiej natomiast przybliży analizowany materiał źródłowy i ułatwi dalsze studia w tym zakresie.

Prace zrealizowano w ramach projektu badawczego pt. „Handel morski Gdańska na przełomie XV i XVI stulecia”, nr 2014/13/D/HS3/03691, finansowanego przez:

Publikacje:

1. [w druku] Der Export von Holz und Waldwaren aus dem südlichen Ostseeraum im Spätmittelalter, [w:] Messen, Märkte und Waren im hansischen Handel, hrsg. von Jürgen Sarnowsky, Rudolf Holbach, Callidus-Verlag
2. [w druku] (wspólnie z Romanem Czają), Kontakte der Danziger Stadtbürger mit niederländischen Kaufleuten und Schiffern in der 1. Hälfte des 15. Jh, [w:] Von Hamburg nach Java. Studien zur mittelalterlichen, neuen und digitalen Geschichte zu Ehren von Jürgen Sarnowsky, hrsg. von Jochen Burgtorf, Christian Hoffart und Sebastian Kubon, Vandenhoeck&Ruprecht V&R unipress Böhlau Verlag
3. [rec.] Kaupmees Matheus Spielmanni arveraamatud 1568–1570. Rechnungsbücher des Kaufmanns Matheus Spielmann von 1568–1570, hrsg. v. Ivar Leimus, (Tallinna Linnaarhiivi Toimetised Nr. 15), Tallinna Linnaarhiiv, Tallinn 2017, ss. 117, Zapiski Historyczne, t. 83, 2018, z. 2, s. 243-246.
4. Economic Relations Between Gdańsk and Königsberg in the Years 1466–1525, Zapiski Historyczne, t. 82, 2017, z. 1, s. 37-54.
5. [rec.] Christina Link, Der preußische Getreidehandel im 15. Jahrhundert. Eine Studie zur nordeuropäischen Wirtschaftsgeschichte (Quellen und Darstellungen zur hansischen Geschichte, Bd. 68), Böhlau Verlag, Köln–Weimar–Wien 2014, ss. 386, Zapiski Historyczne, t. 81, 2016, s. 171-176.

Zamieszczone tabele zawierają dane pochodzące z ksiąg cła palowego przechowywanych w Archiwum Państwowym w Gdańsku z podziałem na księgi importu i eksportu. Tabela obejmuje: sygnaturę, rok, kierunek (port wyjścia lub port docelowy, o ile jest znany, w nawiasach kwadratowych np. [Anglia] podano przypuszczalne dane dotyczące portów na podstawie struktury towarowej), podstawę wymiaru cła (wartość w grzywnach pruskich), nazwisko i imię szypra, nazwisko i imię kupca/ów, towar, ilość jednostkę miary/wagi:

Księgi importu

Księgi eksportu