Celem projektu jest przygotowanie i publikacja w ramach serii „Atlas historyczny miast polskich” kolejnych jedenastu zeszytów. Projekt ten realizowany jest w ramach ogólnoeuropejskiego przedsięwzięcia zainicjowanego przez Międzynarodową Komisję Historii Miast (International Commission for the History of Towns). Według stanu na wrzesień 2016 roku pod patronatem Komisji ukazały się atlasy ponad 530 miast z 18 krajów europejskich, które tworzą bazę do badań porównawczych nad urbanizacją Europy i przemianami przestrzennymi miast. Ośrodek toruński w 1993 r. zainicjował publikację „Atlasu historycznego miast polskich”, który był pierwszą tego typu edycją w krajach dawnego blok wschodniego. W latach 90-tych XX w. inicjatywę wydawania atlasu miast polskich podjęły ośrodki we Wrocławiu (pod kierunkiem prof. Marty Młynarskiej-Kaletynowej) oraz w Krakowie (pod kierunkiem prof. Zdzisława Nogi), a przed kilku laty ośrodek w Gdańsku (pod kierunkiem prof. dr hab. Wiesława Długokęckiego). Efektem dotychczasowych badań jest opublikowanie atlasów 30 miast.
Punktem wyjścia do opracowania koncepcji europejskiego atlasu miast były zainteresowania miastem epoki przedprzemysłowej. Jednak w ostatnich latach coraz wyraźniej zaczęto postulować włączenie do programu atlasów źródeł kartograficznych oraz materiałów historycznych i ikonograficznych z XIX i XX w. (F. Opll, 2012). Kolejnym postulatem współcześnie kierowanym pod adresem wydawców atlasów jest edycja map w formie elektronicznej. Realizację tych propozycji rozpoczęli już wydawcy atlasów irlandzkiego, austriackiego, węgierskiego i niemieckiego.
Zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Komisji Historii Miast przyjętymi w 1968 r., a następnie uzupełnionymi na konferencji Atlas Working Group w 1995 r. w Münster podstawową mapą  publikowaną w „Atlasie” jest mapa katastralna lub inna najstarsza, zachowana mapa pomiarowa, która jako najstarsze źródło kartograficzne dokładnie odwzorowujące przestrzeń miejską stanowi najlepszą podstawę do badań nad rozwojem miasta.  Poza mapą katastralną do kanonu edytorskiego „Atlasu” zaliczono jeszcze: współczesną mapę miasta w skali 1: 10 000; mapę miasta i okolic z czasów współczesnych mapie katastralnej w skali od 1:25 000 do  1:100 000; mapę rozwoju przestrzennego miasta, od początku jego dziejów do początku XX w. Integralnym element „Atlasu” jest część tekstowa, przedstawiająca dzieje miasta ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju przestrzennego oraz wskazówki bibliograficzne.
W prezentowanym projekcie  uwzględniono opracowanie atlasów małych i średnich miast, z których zdecydowana większość należy do najstarszych ośrodków miejskich na Pomorzu Gdańskim, w Prusach, na Śląsku i w Małopolsce. W tej grupie nie mieści się oczywiście Zamość, który jest jednym za najciekawszych w skali europejskiej przykładów renesansowego miasta rezydencjonalnego. Włączenie Zamościa do „Atlasu” łączy się z szerszym uwzględnieniem w projekcie miast, które pełniły funkcję rezydencjonalną: Lidzbark Warmiński, Kwidzyn, Tczew (w XIII w.), Brzeg, Tarnów. Poza tym opracowane zostaną również atlasy miast pełniących funkcję ośrodków administracji lokalnej i będących siedzibą urzędów zarządu (administracji terytorialnej): Nowy Sącz, Stary Sącz, Kętrzyn, Biecz, Puck. Atlas Kwidzynia został przed laty opublikowany w serii atlasu miast niemieckich (Deutscher Städteatlas), istnieje więc pilna potrzeba przygotowania oddającej aktualny stan badań wersji polskiej. Wzmiankowane miasta są także egzemplifikacją zróżnicowanego rozwoju średniowiecznych miast w epoce najnowszej, znaczenie Lidzbarka, Starego Sącza, Biecza, Zamościa w XIX i XX w. nie wykraczało poza obsługę handlową i produkcyjną lokalnego zaplecza rolniczego, w związku z tym niewielkim zmianom uległ także kształt urbanistyczny obu ośrodków. Inaczej przebiegał rozwój Kwidzynia i Brzegu, których układ przestrzenny uległ znaczącej modernizacji w związku z funkcjami centrum administracyjnego i w pewnym stopniu przemysłowego. Dynamiczna rozbudowa i przekształcenia przestrzenne Tczewa w ostatniej ćwierci XIX w. spowodowane zostały pełnieniem roli ważnego węzła kolejowego. Tarnów i Nowy Sącz mogą służyć jako przykłady przekształcenia się małego i średniego miasta średniowiecznego w duży ośrodek przemysłowy, z rozbudowanymi funkcjami administracyjnymi i komunikacyjnymi. Przeprowadzone kwerendy źródłowe wykazały, że dla wszystkich wzmiankowanych wyżej miast zachowały się źródła kartograficznego, w tym także XIX i XX- wieczne mapy pomiarowe, które umożliwiają przygotowanie atlasu zgodnie z przyjętym kanonem edytorskim. Za wpisaniem tych miast do projektu przemawiają także zaawansowane badania urbanistyczne (Lidzbark Warmiński, Biecz,  Nowy Sącz, Stary Sącz) oraz archeologiczne (Puck, Tczew, Kwidzyn).
Treść każdego zeszytu zostanie opracowana według jednolitego formularza i schematu, uwzględniającego:  tło polityczne, ramy prawno-ustrojowe, funkcje centralne miasta, etapy rozwoju przestrzennego, formy zagospodarowania i rozmierzenia przestrzeni miejskiej, topografię obiektów sakralnych, administracyjnych, gospodarczych, informacje i liczbie mieszkańców, ich strukturze zawodowej i wyznaniowej . W części opisowej  wyróżniono cztery okresy: średniowiecze i nowożytność (tzw. okres staropolski), długi XIX wiek do 1914 r., okres międzywojenny i II Wojnę Światową, oraz lata 1945-2000. Do części tekstowej należy także opis opublikowanych w atlasie źródeł kartograficznych oraz wskazówki bibliograficzne.
Do kanonu części kartograficznej zaliczono:
- edycję map i widoków w formie reprodukcji z okresu od XVI do XX w.
- edycję mapy katastralnej, polegające na przerysowaniu i przeskalowaniu do skali 1 : 2500
- mapę topograficzna z początku XIX w. w skali 1 : 50 000,
- mapa topograficzna, tzw. Meßtischblatt, w skali 1 : 25 000
- współczesna ortofotomapa w skali 1 : 10 000,
- współczesna mapa topograficzna w skali 1 : 10 000,
- zdjęcia lotnicze,
- mapy autorskie przedstawiające rozwój przestrzenny miasta od XIII do XX w.

 

W zależności od stanu zawansowania badań urbanistycznych zamieszczane będę także mapy autorskie przedstawiające chronologię istniejącej zabudowy oraz socjotopografię.