Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Konferencja odbędzie się w dniach 3 - 4 czerwca 2016 roku

Czym jest miasto? Od początków cywilizacji ludzkiej miasta postrzegano różnie ¬– jako wyznaczniki postępu, ośrodki władzy, rozwoju kultury, ale i jako siedliska grzechu czy epidemii. Miasto widziano jako opozycję wobec wsi, ostoję kultury. Za jego murami rządziła dzika natura. Źródła historyczne, literatura, filozofia i sztuka przedstawiały ambiwalentne rozumienie idei miasta przedindustrialnego – zmieniające się na przestrzeni stuleci. Miasto rozumiano przede wszystkim jako wspólnotę mieszkańców zamieszkującą określony obszar – rządzoną określonymi prawami, chronioną murami miejskimi, żyjącą na zorganizowanej architektonicznie przestrzeni. Od starożytności poszukiwano recepty na zgodne i szczęśliwe życie mieszkańców miast – zarówno w sferze moralno-prawnej, jak i związanej z położeniem przyrodniczym ośrodka, jego rozplanowaniem architektonicznym czy strategicznymi walorami ukształtowania terenu.
Przez wieki miasta postrzegano nie tylko w kontekście pozytywnych wartości i stylu życia, przedstawiano je także jako antywzorce (np. Sodoma i Gomora, Rzym, Babilon). W okresie średniowiecza miasto postrzegane było przez rządzących także jako przedłużenie ramienia władzy, forma umocnienia panowania, element modelu państwa, bądź wprost przeciwnie – jako zaprzeczenie tego modelu – krnąbrny ośrodek wyłamujący się spod władzy seniora. Zarówno teolodzy, jak i filozofowie opiewali modele miast świętych (np. Jerozolima), utopijnych, a w średniowieczu idealnych, które stawiano za wzorzec zarówno rządzącym nimi, jak i samym mieszkańcom. Inni natomiast potępiali życie w ośrodkach miejskich, jako miejscach szczególnie grzesznych, w których skoncentrowane były moralne deprawacje. W renesansie szczególnie popularne stały się opisy opiewające przymioty konkretnych miast – laudes urbium nawiązujące do antycznych i biblijnych wzorców. Miastu idyllicznemu, idealnie rozplanowanemu, w epoce oświecenia przeciwstawiano koncepcję miasta jako opresyjnego systemu. Centrum sztuki i nauki, za jakie postrzegano miasto, mogło być w innej epoce potraktowane jako centrum chaosu. To tylko przykładowe problemy związane z tytułową problematyką konferencji.

Celem konferencji jest ukazanie różnorodności rozumienia zjawiska społeczno-kulturowego jakim jest miasto w epoce przedindustrialnej. Tytuł konferencji odnosi się do dwóch zagadnień:
• idei miasta – tego w jaki sposób je definiowano, jakie elementy uznawano za konstytuujące ośrodek miejski.
• modeli miasta – jak zmieniały się modele miast funkcjonujące w wyobrażeniach współczesnych oraz późniejszych pokoleń. Jaka była ich geneza i ewolucja? W jakim stopniu funkcjonowały one w świadomości różnych pokoleń?
Szczególnie interesować nas będą zagadnienia odnoszące różnorodne modele do rzeczywiście istniejących miast i dyskusje różnych środowisk społecznych toczone nad nimi. Na ile modele te funkcjonowały w myśli osób wyrażających swe opinie na temat ośrodków miejskich? Czym było miasto dla podróżnika, pielgrzyma, a czym dla wojownika albo kupca? Jak pojmowali je sami mieszkańcy miast? Z drugiej strony w wyobrażeniach okresu przedindustrialnego funkcjonowały w literaturze i sztuce wyobrażenia miast mitycznych – jakie elementy je konstytuowały, jakie wyróżniały? Czy możliwe jest wyróżnienie uniwersalnych wzorców miasta jako takiego?

Program konferencji

piątek, 3 czerwca 2016 r.

9.00-9.15 – otwarcie obrad

9.15-9.45 wykład otwarcia

prof. dr hab. Roman Czaja (UMK), Idea miasta – model miasta. Wyobrażenia na temat miast na przestrzeni dziejów

9.45-10.05 mgr Anna Marynowska (UMK), The models of cities in the Holy Land and their development in medieval Latin writings. (Modele miast Ziemi Świętej i ich ewolucja w średniowiecznym piśmiennictwie łacińskim)

10.05-10.25 mgr Anna Pomierny-Wąsińska (IH PAN), Późnośredniowieczne przedstawienia miasta w formie diagramu – kilka uwag o wyobrażeniach Florencji z XIV w.

10.25-10.45 mgr Natalia Bursiewicz (UWr), Koncepcja miasta w przestrzeni i prawie średniowiecznej Kastylii

10.45-11.15 dyskusja i przerwa kawowa

11.15-11.35 mgr Katarzyna Błoch (UMK), Trzemeszno – miasto klasztorne

11.35-11.55 dr Julia Możdżeń (UMK), Miasto zwycięskie – miasto upadłe. Przedstawianie Gdańska jako wspólnoty mieszkańców około 1528 r.

11.55-12.15 dr Dorota Żurek (UP w Krakowie), Miasta i ich mieszkańcy w opiniach wybranych dziejopisarzy i poetów polskich XV i XVI wieku

12.15-12.35 mgr Paweł Modrzyński (UMK), Zwierzęta w średniowiecznych i renesansowych ideach urbanistycznych. Problem współistnienia ludzi i zwierząt w przestrzeni miejskiej.

12.35-13.00 dyskusja

13.00-15.00 przerwa obiadowa

15.00-15.20 mgr Piotr Łozowski (UwB), Wartość ekonomiczna przestrzeni późnośredniowiecznej Starej Warszawy w oczach jej mieszkańców

15.20-15.40 dr hab. Aleksandr Bialauski, dr hab. Stiepan Zachariewić (Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku), Obraz białoruskiego miasta XVIII w. w relacjach z podróży szlachty Rzeczypospolitej

15.40-16.10 dyskusja i przerwa kawowa

16.10-16.30 mgr Artur Ziembiński (UP w Krakowie), „Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny (Łk 6,36)”. Realizacja idei miłosierdzia chrześcijańskiego w mieście staropolskim na przykładzie Krakowa

16.30-16.50 dr Andrzej Buczyło (IH PAN), Prawa i wolności mieszczan w prywatnych miastach na Podlasiu w świetle ustawy miejskiej Bociek z 1658 r. i jej uzupełnienia z 1682 r.

16.50-17.10 dyskusja

sobota, 4 czerwca 2016 r.

9.30.-10.15 wykład otwarcia:

prof. Maryana Dolynska (Department of Classical, Byzantine, and Medieval Studies; Ukrainian Catholic University) – Przestrzenny model miasta (Lwowa) na prawie niemieckim: rzeczywistość i recepcja nowożytna

10.15-10.35 mgr Natalia Paslavska (Lwowski Oddział Instytutu Archeografii i Źródłoznawstwa im. M. S. Hruszewskiego Akademii Nauk Ukrainy), Lwów, jak miasto korporacji rzemieślniczych w świetle statutów cechowych i przywilejów królewskich (na przykładzie cechu krawieckiego w XVI-XVII wieku)

10.35-10.55 mgr Klaudia Skrężyna (UP w Krakowie), Świadomość miejskości mieszkańców małych miast polskich w okresie nowożytnym

10.55-11.15 dr Olga Gul (Instytut Ukrainoznawstwa im I. Krypjakiewicza Narodowej Akademii Nauk), Lwów jako model miasta wieloetnicznego w ujęciu historyków okresu międzywojennego

11.15-11.45 dyskusja i przerwa kawowa

11.45-12.05 mgr Mateusz Maleszka (UMK), Rozwój miast w volkistowskich koncepcjach historiograficznych

12.05-12.25 mgr Dariusz Wędzina (UWr), Miasto średniowieczne – reaktywacja. Koncepcje odbudowy i rewitalizacji  po II wojnie światowej

12.25-12.45 dyskusja

13.00-15.00 przerwa obiadowa

15:00-15:20 dr Inga Kozlova (Ukraiński Katolicki Uniwersytet, Lwów), The structure of the social space of the city (the context of tourism)

15:20-15:40 mgr Marija Ruda (Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki), Lwów jako model miasta wielokulturowego: aspekt historyczny

15.40-16.00 dyskusja i podsumowanie obrad